Zwolennicy kreatywnego rozwiązywania problemów najczęściej korzystają z dobrze znanego wszystkim narzędzia jakim jest burza mózgów. Przeciwnicy metody wspominają, że brakuje jej struktury, odniesienia, że jest ograniczona wyłącznie do percepcji chwili, nie bada wielkowymiarowości problemów/pomysłów.

 

Odmianą burzy mózgów, o której często mówi się, że jej udoskonaloną jej formą, jest metoda sześciu kapeluszy. Została ona opracowana przez Edwarda de Bono przed wieloma latami, ale nadal jest mało upowszechniona. Pozwala na twórcze spojrzenie na rozwiązywane problemy, wskazując sześć różnych stron, z jakich można na dany problem spojrzeć. To metoda dosyć czasochłonna, jednak pozwala uzyskać wymierne wyniki i rozwiązania.

Technika może wydawać się nieco infantylna, ale nie dajmy się zwieść pozorom, ponieważ dzięki jej wykorzystaniu uaktywniają się bardzo zaskakujące wnioski, niestandardowe rozwiązania, w swej strukturze przypomina nieco wcielanie się w różne charaktery – stąd też mówi się o kapeluszach z uwagi na to, że jak ktoś założy jeden z nich, to jest utożsamiany z pewną osobowością. Edward de Bono tworząc metodę wychodził z założenia, że do określonego tematu można podejść z sześciu punktów widzenia. Sześć kapeluszy uczy kierunkowego myślenia tak, aby był to proces kontrolowany, świadomy. 

 

Problemem, z którym spotykamy się najczęściej, to chaos związany z wielozadaniowością w działaniu i myśleniu. Metoda ta umożliwia skupienie się na jednym zagadnieniu, jednej perspektywie czy roli, dzięki czemu porządkuje proces myślowy. Przy klasycznym brainstormingu generujemy pomysły, liczą się przede wszystkim one, natomiast sześć kapeluszy posiada aspekt komunikacyjny - skutecznego porozumiewania się, prezentacji indywidualnych opinii, poszukiwania płaszczyzn efektywnego współdziałania w zespole i pracy w grupie.

 

W tej metodzie wyróżnia się:

 

CZERWONY KAPELUSZ

Czerwień to kolor emocji. Zakładając czerwony kapelusz ukazujemy swoje emocje i uczucia – pozytywne i negatywne, wyrażamy przeczucia, przypuszczenia. Ważne jest tutaj nastawienie do kwestii produktu / rozwiązania w sposób emocjonalny, uczuciowy, idealistyczny. I co istotne, nie jest ważny racjonalny sposób myślenia, przyjmuje się, że irracjonalność w tej postawie jest pożądana. Stan można porównać z wyzwalaniem nieskrępowanych, często uważanych za niedorzeczne, pomysłów podczas burzy mózgów. Najważniejsze jest wyrażenie swoich subiektywnych emocji, jednostronnych odczuć.

 

BIAŁY KAPELUSZ

Biel jest kolorem neutralnym i obiektywnym. Biały kapelusz stanowi przeciwieństwo dla czerwonego. W tej postawie ważny jest obiektywizm, postawa neutralna, merytoryczna, dane, fakty, chłodna kalkulacja opłacalności. Biały kapelusz stanowi często punkt wyjścia do dalszych analiz, stosowany jest na samym początku. 

 

CZARNY KAPELUSZ

To prawdziwy pesymista, krytyk, tworzy, przewiduje wszystkie możliwe czarne scenariusze.  Zakładając czarny kapelusz szukamy negatywnych stron, wad, błędów proponowanego rozwiązania. Wszystko po to, aby wejść głęboko w problem i znaleźć wszystkie słabe punkty rozwiązania. W tym ujęciu pesymizm ma  wyzwolić alternatywne plany negatywnego rozwoju akcji i spowodować tym samym znalezienie dla nich najlepszych rozwiązań. Im bardziej podejdzie się do tematu w sposób konstruktywnie krytyczny, tym lepiej można przygotować się na rozwój negatywnych scenariuszy. Bardzo ważna sprawa, jeśli mamy do omówienia nowy pomysł, to kapelusz czarny musi pojawić się po żółtym kapeluszu, nigdy odwrotnie!

 

ŻÓŁTY KAPELUSZ

Kolor żółty to optymizm, światło, słońce, jasność. W tym zestawieniu jest przeciwieństwem czarnego kapelusza. Myśląc kategoriami żółtego kapelusza koncentrujemy się wyłącznie na poszukiwaniu korzyści, jasnych stron, optymistycznych rozwiązań. Ważna jest koncentracja na tym, co pozytywne i przyjemne, bo ten kapelusz działa w oparciu o zasadę, że tylko „niebo stanowi limit”. 

 

Różnica pomiędzy żółtym i czerwonym kapeluszem polega na tym, że ten pierwszy jest bardziej racjonalny, zakłada wyłącznie dobre scenariusze, z kategorii, „co by było gdyby…”. Jest to działanie z poziomu przekonania o powodzeniu i sukcesie.

 

ZIELONY KAPELUSZ

Zielony to kolor potencjału, aktywności, poszukiwania twórczych rozwiązań. W zielonym kapeluszu poszukujemy twórczych rozwiązań, nowych dróg. To miejsce na oryginalne, nietuzinkowe pomysły. Jest świeżym powiewem idei. Zielony kapelusz ma za zadanie wygenerować pomysły, które są dalekie od dotychczasowych – to jak znalezienie drogi, która była do tej pory niedostępna, nieznana. Symbolizuje on mobilność i aktywność.

 

NIEBIESKI KAPELUSZ

Niebieski to symboliczny stoik, sędzia – obiektywny, zdystansowany i opanowany. Syntezuje zebrane informacje, dane. Osoba go „nosząca” pełni zazwyczaj rolę moderatora, managera informacji,  kieruje całym procesem, sporządza wnioski z pracy wszystkich kapeluszy. To głos rozsądku i często osoba ta jest wyłączona z prac pozostałych kapeluszy. Jej zadaniem jest wyciągnięcie racjonalnych wniosków.

 

Metoda sześciu kapeluszy najbardziej sprawdza się w grupie, nie zaś w działaniach indywidualnych. Jest dosyć czasochłonna, ponieważ wskazane jest, aby każda osoba uczestnicząca w procesie mogła „założyć” każdy kolor kapelusza. Wdrażając ją ważne jest, aby nie stawiać ram czasowych, bo kreatywność nie ma poczucia czasu, stworzyć odpowiednie warunki do pracy kapeluszom (miłe, spokojne otoczenie, komfort dla umysłu), wybrać startowy i kończący kapelusz. Czasami przy kompleksowym zdiagnozowaniu istniejącego problemu należy rozpocząć od białego kapelusza. Z kolei przy nowych pomysłach poleca się “założenie” czerwonego kapelusza. Natomiast przy zamknięciu projektu można zastosować albo czarny kapelusz (aby nastawić do tematu nieco bardziej krytycznie i wychwycić zagrożenia) albo

niebieski kapelusz (w celu kompilacji wszystkich pomysłów: racjonalnych i nieracjonalnych, logicznych i nielogicznych, pozytywnych i negatywnych). Ważna jest dyskusja, podsumowanie, wyciąganie wniosków.

 

Sześć kapeluszy to metoda, która pozwala spojrzeć na dany problem z wielu perspektyw, a przy tym dokładnie go przebadać na poziomie irracjonalnym i racjonalnym, mając na uwadze mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia.

 

Tekst ukazał się na blogu LSJ HR Group:  www.lsj.pl/blog