Pomysł klastra skupiającego firmy i instytucje związane z branżą chemiczną narodził się w Biurze Programów Międzynarodowych działającym na Politechnice Szczecińskiej (obecnie Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny).

– Dostaliśmy unijny projekt pt. Regionalny System Innowacji. Wykazaliśmy, że oprócz innych sektorów, warto promować w województwie zachodniopomorskim branżę chemiczną. Przemawiały za tym liczby: Zakłady Chemiczne Police, Fosfan, Kemipol i inne firmy wraz z kooperantami to blisko 500 podmiotów, które wypracowują powyżej jednego procenta PKB dla województwa – wspomina Jacek Drożdżal, prezes Klastra Zielona Chemia, który wtedy pracował w Biurze Programów Międzynarodowych. – Powołana wtedy Zielona Chemia była pierwszym klastrem w regionie i pierwszym formalnie powołanym klastrem branży chemicznej w Polsce.

Wśród pierwszych członków stowarzyszenia (Zielona Chemia działa w tej formie do dziś) znalazło się 21 podmiotów, w tym najwięksi gracze w tej branży w regionie. Obecnie klaster skupia 59 członków – obok Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego oraz dużych firm takich jak: Grupa Azoty Zakłady Chemiczne „Police (Police), Trenstech (Police), Kronospan (Szczecinek), Nitro-Chem (Bydgoszcz) czy Synthos (Oświęcim) – są to również firmy sektora MŚP, jak m.in. Fosfan (Szczecin), Kemipol (Police), Radex (Kamieniec), Chemland (Stargard), Evergreen Solutions (Pyrzyce), Lender (Police), Trymet (Szczecin), Ekodarpol (Dębno Lubuskie), czy Remondis (Szczecin). Członkami Zielonej Chemii są również firmy spoza naszego województwa, przykładowo: PHU Dolomit (Libiąż), Kopalnia Ząbkowice (Ząbkowice Śląskie), Ekopak Plus (Ksawerów), Apis (Chodecz), Bachpol (Kłobuck), Chespa (Krapkowice), Interplastik (Poznań) i wiele innych. Zielona Chemia ma również w swoim składzie jednostki naukowo-badawcze, jednostki samorządu terytorialnego, a także kancelarię prawną i firmę konsultingową, które udzielają wsparcia członkom Zielonej Chemii.

Synteza biznesu i nauki

Jednym z głównych zadań Zielonej Chemii jest integracja jej członków, wymiana wiedzy i doświadczeń, wspieranie wzrostu innowacyjności firm w regionie i pomoc w nawiązywaniu międzynarodowej współpracy. Klaster koncentruje się na trzech obszarach tematycznych: nawozy, opakowania oraz efektywność energetyczna i odzysk surowców.

– Od początku staraliśmy się mocno pokazywać na arenie krajowej i międzynarodowej. Te działania, dzięki pozyskaniu dla firm projektów unijnych, w ramach których mogliśmy dać przedsiębiorcom wiedzę specjalistyczną oraz zabrać ich na wspólne misje gospodarcze i targi, zaczęły przynosić rezultaty po trzech latach. Ale zaczynając pracę od zera mieliśmy świadomość, że mogą być one widoczne jeszcze później – zauważa Jacek Drożdżal.

Kilkuosobowy zespół zachodniopomorskiego klastra stara się być tam, gdzie zapadają decyzje i rodzą się nowe przedsięwzięcia dotyczące świata chemii, biznesu i nauki. Zielona Chemia współpracuje z Polską Izbą Przemysłu Chemicznego w Warszawie i Instytutem Badań nad Gospodarką Rynkową w Gdańsku.

Klaster uczy się skutecznej działalności na rzecz swoich członków od bardziej doświadczonych partnerów zagranicznych. Jacek Drożdżal wymienia wśród nich duży niemiecki klaster chemiczny – KuVBB w Schwarzheide, którego głównym partnerem jest firma BASF SE, czyli największe przedsiębiorstwo chemiczne na świecie. – Zapraszamy się na wydarzenia, tj. jak organizowane przez nas Międzynarodowe Forum Chemika-Expo czy organizowane przez nich warsztaty branżowe dla przedsiębiorców. Uczymy się od siebie: my zaczerpnęliśmy od nich sesje dla przedsiębiorców, oni podpatrzyli nasz sposób promowania klastra – opowiada.

Działania Klastra to m. in. organizacja spotkań szefów, menedżerów i inżynierów z firm branży chemicznej / fot. Klaster Zielona Chemia /

Wśród partnerów Zielonej Chemii jest również: kijowskie Centrum Innowacji i Rozwoju, Związek Chemików Ukrainy, niemiecka agencja rządowa w Brandenburgii (ZAB), jeden z wydziałów Technicznego Uniwersytetu w Berlinie, szwedzkie stowarzyszenie innowacyjnych firm w Malmö (HBB), Wydział Handlu i Promocji przy ambasadzie polskiej w Nowym Jorku.

Dzisiaj Zielona Chemia może pochwalić się wsparciem konkretnych przedsięwzięć, w których udział biorą zrzeszone w niej firmy. Szef Zielonej Chemii podaje przykłady: – Producent nawozów Fosfan rozpoczął odzyskiwanie fosforu z osadów pościekowych, ale najpierw Klaster doprowadził do zawiązania jego współpracy ze szczecińską oczyszczalnią ścieków. Zielona Chemia ma też swój udział w lobbowaniu dla Grupy Azoty w Policach w związku z projektem budowy instalacji do produkcji propylenu metodą odwodornienia propanu. Pomagaliśmy firmie Radex we wdrożeniu na rynek artykułów do środków czystości, jak i firmie Kemipol w działaniach promocyjnych i biznesowych.

Nowe perspektywy dla członków Zielonej Chemii otwierają się wraz z nawiązaniem współpracy z kancelarią prawną z nowojorskiego Manhattanu. Firmy zrzeszone w szczecińskim klastrze mogą skorzystać z jej pomocy przy wejściu na rynek amerykański. Trwają też rozmowy z firmą francuską, która chce podjąć współpracę z firmami z branży nawozowej i opakowaniowej.

Badania przynoszą efekty

Statutowym założeniem istnienia Klastra są przedsięwzięcia badawczo-rozwojowe. Ich efektem są produkty wdrażane na rynek przez firmy, z którymi Zielona Chemia współpracuje. Dotychczasowe osiągnięcia klastra na polu naukowo-biznesowym to dziewięć projektów badawczo-rozwojowych krajowych i kilka międzynarodowych: CORNET i inicjatywa COSME w ramach Horyzontu 2020. Uczestniczą w nich m.in. naukowcy Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego. Efektem udziału w projektach jest stała współpraca z Centrum Bioimmobilizacji i Innowacyjnych Materiałów Opakowaniowych ZUT, którym kieruje prof. Artur Bartkowiak. Centrum koncentruje się na praktycznych badaniach, ściśle powiązanych z potrzebami rynku.

– Zrealizowaliśmy sześć dużych projektów badawczych, wszystkie z myślą o potrzebach firm i z ich udziałem. Obszary współpracy zostały wskazane przez samych przedsiębiorców – zauważa Jacek Drożdżal. Są to projekty międzynarodowe w ramach inicjatywy CORNET, współfinansowane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w Warszawie, w ramach których kooperują klaster, jednostka naukowa i przedsiębiorcy oraz przynajmniej dwa partnerskie kraje.

Rezultatem tego ostatniego projektu jest opracowanie biodegradowalnych powłok do wydłużania okresu trwałości świeżych produktów spożywczych. – W tej chwili finalizujemy komercjalizację tego produktu z jedną z polskich firm, która chce go wdrożyć do swojej oferty i eksportować – mówi Jacek Drożdżal i podaje inny udany przykład współpracy nauki i biznesu: farby fotokatalityczne opracowane przez prof. Antoniego Morawskiego, które są już dostępne w sprzedaży. Klaster pomógł naukowcowi nawiązać współpracę z partnerem komercyjnym, który rozpoczął produkcję.

Chemika 2015 - spotkanie branży chemicznej organizowane w Szczecinie przez Klaster Zielona Chemia odwiedziło kilkuset przedstawicieli firm i instytucji z kilku krajów / fot. Klaster Zielona Chemia/

Kluczowa ekspansja

Przyszłość Zielonej Chemii wyznacza m.in. uzyskanie przez nią w 2015 roku statusu Krajowego Klastra Kluczowego.

– To nasz wspólny sukces – osób i firm, które współpracują i działają w Klastrze. Ministerstwo Gospodarki spośród ok. 230 klastrów w Polsce nadało ten status siedmiu najlepszym. Oznacza to, że w naszym klastrze jest potencjał – mamy pomysł, zaangażowanie i determinację, by coś osiągnąć - mówi Jacek Drożdżal i przypomina, że dla zrzeszonych firm status oznacza dodatkowe korzyści: - Klastry Kluczowe otrzymują do podziału z rządowych środków 40 mln zł, a więc na jeden klaster przypada średnio 5,7 mln zł. Pieniądze te przeznaczone są na promocje firm na rynkach zagranicznych, tj. konsultacje, badanie rynku, wprowadzanie nowego produktu, promocję na targach i sympozjach.

Dla samego klastra udział w konkursie o tytuł Krajowego Klastra Kluczowego (Zielona Chemia otrzymała go do 2018 roku) przyniósł dodatkową korzyść. – Zweryfikowaliśmy nasze plany, wprowadziliśmy nowe elementy zarządzania i zrobiliśmy nowy plan działania, który znalazł się w nowej strategii do 2020 roku.

Od niedawna Zielona Chemia ma też nowe logo i stronę www. Klaster przymierza się też do znalezienia nowej siedziby.

Jacek Drożdżal zapowiada, że jego zespół kolejne działania realizować będzie nadal metodą małych kroków: – Trwałe efekty przychodzą po jakimś czasie, nigdy od razu. Tego nauczyłem się od naszych kolegów z niemieckiego KuVBB. Potwierdziły to też nasze dotychczasowe doświadczenia.

ak, mab