Płatności przed spełnieniem świadczenia a obowiązek w VAT

W obrocie gospodarczym bardzo często spotykamy się z różnego rodzaju płatnościami dokonywanymi przez nabywców towarów lub usługobiorców jeszcze przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi. Niezależnie od formy prawnej lub użytego nazewnictwa, najczęściej płatności te służą zabezpieczeniu interesów stron w dążeniu do sfinalizowania transakcji. Warto pamiętać o tym, że konstrukcja tego rodzaju płatności oraz sposób powiązania z dostawą lub usługą ma istotne znaczenie z punktu widzenia prawidłowego ujęcia ich dla celów podatkowych, w tym w szczególności dla celów podatku od towarów i usług (dalej: VAT). 

 

Z ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: „ustawa o VAT”) wynika, że jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty (np. przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę), zasadniczo obowiązek podatkowy powstaje z chwilą jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty. Od tej zasady przewidziany został jednak wyjątek: wcześniejsza zapłata generalnie nie generuje obowiązku podatkowego w przypadku wybranych, wskazanych w ustawie usług (niestanowiących importu usług) m.in. telekomunikacyjnych, najmu, dzierżawy, leasingu, stałej obsługi prawnej i biurowej, czy usługi dostarczania wody i odprowadzania ścieków, a także dostaw energii elektrycznej, cieplnej lub chłodniczej i gazu przewodowego, w tych bowiem przypadkach obowiązek podatkowy powstaje z momentem wystawienia faktury.

 

Jednocześnie ani polskie, ani unijne regulacje podatkowe nie zawierają definicji zaliczki, czy przedpłaty, jednak z językowego znaczenia tych pojęć wynika ścisły związek z określoną należnością, bez której de facto istnieć nie mogą. Zaliczka, więc każdorazowo powinna się odnosić do skonkretyzowanego świadczenia. Oznacza to, że nie powinna generować obowiązku podatkowego płatność za towary lub usługi, których rodzaj, a w konsekwencji również cena nie zostały sprecyzowane. Takie stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE (np. w sprawie C-419/02) oraz sądów krajowych (np. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 lipca 2009 r. (I FSK 932/08), choć linia orzecznicza w tym zakresie nie jest jednolita.

 

Istotne wątpliwości podatkowe wiązać się mogą również z rozliczaniem kaucji gwarancyjnych. Zasadniczo taka forma zabezpieczenia podlega zwrotowi po zrealizowaniu warunków umowy, jednak w praktyce kaucja może się zakończyć również potrąceniem na poczet naprawienia szkody lub zaliczeniem na poczet ceny, przy czym tylko ten ostatni sposób zakończenia kaucji będzie istotny z punktu widzenia obowiązku identyfikacji dla celów VAT.

 

Poza zakresem regulacji VAT, mogą być również takie sytuacje, w których dokonana przez nabywcę lub usługobiorcę płatność kierowana będzie na indywidualny rachunek Klienta, z którego dopiero w dalszej kolejności będzie on mógł nabywać towary lub usługi. W tej bowiem sytuacji płatność nie stanowiłaby dostawy towarów lub świadczenia usług, lecz służyłaby nadaniu wartości innemu niż pieniądz instrumentowi uprawniającemu do zakupu towarów lub usług (podobnie jak w przypadku nabycia bonów).

 

Wymienione powyżej przykłady płatności prezentują jedynie wybrane sytuacje, w których płatności poprzedzające dostawę lub wykonanie usługi mogą nie rodzić obowiązku podatkowego w VAT, tym niemniej pokazują, że zagadnienia związane z opodatkowaniem takich wpłat są złożone i niejednoznaczne. Warto o tym pamiętać konstruując umowy z kontrahentami, bo w wielu przypadkach ich treść przesądzać będzie o zakwalifikowaniu danej płatności do zaliczek rodzących obowiązek podatkowy dla celów VAT, co prowadzić będzie do konieczności wcześniejszej zapłaty podatku.

 

Katarzyna Wieczorek-Puławska

Doradca Podatkowy

Deloitte Doradztwo Podatkowe

 

Bezpłatny newsletter Deloitte – www.deloitte.com/pl/subskrypcje

Nadchodzące wydarzenia – www.deloitte.com/pl/wydarzenia

 

Niniejszy artykuł zawiera ogólne informacje w zakresie zagadnienia będącego jego przedmiotem i nie stanowi wyczerpującej i kompleksowej analizy danego zagadnienia. Zatem zawarte w nim informacje nie mogą być traktowane jako wystarczająco kompletne, adekwatne, dokładne czy przydatne dla indywidualnych celów jej odbiorców oraz stanowić podstawy ich decyzji, działań lub zaniechań. Informacje zawarte w artykule nie stanowią doradztwa, konsultacji ani opinii w indywidualnych sprawach. Osoby korzystające z informacji zawartych w artykule ponoszą wyłączne ryzyko i odpowiedzialność za decyzje podjęte na podstawie zawartych w nim informacji i ich skutki. Informacje zawarte w artykule przeznaczone są do wiadomości odbiorcy i nie mogą być wykorzystywane do innych celów, w szczególności komercyjnych.