Finansowy cykl edukacyjny. Część 1: Finansowanie alternatywne

Rodzaje finansowania alternatywnego

Przez finansowanie alternatywne rozumiemy każdą powszechnie stosowaną, inną formę finansowania przedsiębiorstw niż kredyt bankowy (o kredytach pisaliśmy w Magazynie Zachodniopomorski Przedsiębiorca nr 05/2010). Po dokonaniu analizy wyłoniliśmy kilka najistotniejszych form finansowania: leasing, faktoring, emisję obligacji, emisję akcji, wejścia kapitałowe: aniołów biznesu, funduszy (głównie) Private Equity (PE) i Venture Capital (VC).

Partner Główny Know-how:

Leasing

Leasing, tłumacząc najprościej, polega na wynajmie przedmiotu leasingu, za który przedsiębiorstwo płaci raty leasingowe podobne do rat kredytu inwestycyjnego.  Podstawowym kryterium różnicującym poszczególne rodzaje leasingu jest dwojaka forma rozliczania podatkowego. Z jednej strony, w sytuacji leasingu operacyjnego, leasingodawca wykazuje w swoich księgach przedmiot leasingu i to on dokonuje odpisów amortyzacyjnych. W tym przypadku VAT doliczany jest do każdej raty leasingowej. Po upływie okresu leasingu, leasingobiorca ma prawo wykupić przedmiot leasingu. Z drugiej strony, w sytuacji leasingu finansowego, leasingobiorca wykazuje w swoich księgach przedmiot leasingu i to on rozlicza amortyzacje w swoich księgach. W tym wypadku VAT (na podstawie Ustawy o podatku od towaru i usług) płatny jest w całości z góry po przekazaniu przedmiotu leasingu. W tej formie leasingu nie istnieje „wykup”. Po zapłaceniu ostatniej raty leasingowej leasingobiorca z automatu staje się właścicielem przedmiotu leasingu.

Warto wspomnieć o tzw. leasingu zwrotnym, który polega na tym, że to leasingobiorca (czyli Korzystający) odsprzedaje leasingodawcy (czyli Finansującemu) przedmiot leasingu za gotówkę, po czym użytkuje przedmiot leasingu na podstawie zawartej umowy leasingu operacyjnego lub finansowego.

Bardzo często można się spotkać ze stwierdzeniem, że: „leasing jest tańszy niż kredyt”. Otóż nic bardziej mylnego.
Bez dokonania dokładnych wyliczeń bylibyśmy ostrożni poddawaniu się temu sloganowi i warto o tym pamiętać.

Rady praktyczne:

1. Warto każde rozwiązanie leasingowe przeanalizować bardzo dokładnie aby nie dać się złapać na potocznie przyjęty  slogan: „leasing jest tańszy niż kredyt”.
2. Niższe koszty leasingu mogą być faktycznie zauważalne, jeżeli do samej oferty leasingowej dodamy inne elementy kosztów związanych z eksploatacją przedmiotu leasingu (w przypadku auta może to być np. ubezpieczenie oraz przeglądy serwisowe). Taka oferta leasingowa może zaoszczędzić czas i liczbę roboczogodzin pracowników naszej firmy.
3. Jeżeli posiadasz niewielkie fundusze, skorzystaj z leasingu operacyjnego. Leasing finansowy (stanowiący około 15% wszystkich umów) stosowany jest głównie przez firmy posiadające większe zasoby finansowe.
4. Sprawdzaj ukryte koszty leasingowe: marża (warto aby była podana osobno), opłata inicjalna/wstępna (często jest kamuflowana jako jedna), warunki wykupu (sprawdź czy opłata nie zawiera ukrytych kosztów dodatkowych).

Faktoring

W najprostszym wytłumaczeniu faktoring pozwala skrócić czas oczekiwania na należność. Umowa faktoringu dotyczy trzech stron transakcji. Z jednej strony jest przedsiębiorstwo (DOSTAWCA) korzystające z tej usługi, które przekazuje wystawione przez siebie faktury do „skupu”. Z drugiej strony jest klient (KONTRAHENT) naszego przedsiębiorstwa, na rzecz którego została wystawiona faktura. Z trzeciej strony jest FAKTOR (najczęściej bank lub firma faktoringowa), która dokonuje płatności określonej części faktury zaraz po jej otrzymaniu od DOSTAWCY.  

Zasada jest taka, że DOSTAWCA wystawiając fakturę jest w stanie uzyskać za nią płatność po krótkim czasie (czasami nawet kilka godzin, acz jest to rzadkość). Oznacza to, że nie musimy czekać do dnia terminu płatności faktury przez KONTRAHENTA. Płatność na rzecz DOSTAWCY dokonuje FAKTOR, a KONTRAHENT po upływie terminu zapłaty dokonuje płatności na specjalne konto FAKTORA.

Najczęściej FAKTOR płaci określoną wartość faktury (Np. 80%). Płatności mogą też być obarczone dyskontem lub opłatą za każdą fakturę (to jest zarobek FAKTORA). Samo przyznanie limitu faktoringu też może być obciążone opłatą (można to porównać z opłatą za uruchomienie kredytu).

Rady praktyczne:

1. Faktoring sprawdza się głównie w branżach oraz firmach gdzie terminy płatności są dłuższe niż 30 dni.
2. Co do zasady, można pokusić się o stwierdzenie, że faktoring jest droższy od kredytu bankowego. Aby to sprawdzić przeanalizuj prowizji i ustanowienia zabezpieczeń przy kredycie.
3. Z faktoringu warto skorzystać wobec kontrahentów o dobrej sytuacji finansowej. Wtedy oferta FAKTORA będzie znacznie lepsza.
4. Najczęściej FAKTORING jest droższy niż KREDYT BANKOWY, a KREDYT BANKOWY jest droższy niż KREDYT KUPIECKI. Warto o tym pamiętać.
5. Struktura faktoringu przenosi niejako ocenę ryzyka finansowego naszej firmy na ocenę ryzyka finansowego naszego KONTRAHENTA. Dlatego jeżeli nasza firma ma nienajlepszą sytuację finansową warto skorzystać z dobrodziejstwa dobrej sytuacji finansowej KONTRAHENTA. Ryzyko transakcji jest po jego stronie. Tak patrzy na to FAKTOR.

Emisja obligacji

Odmienność emisji obligacji od finansowania bankowego polega na tym, że wierzycielem firmy nie musi być bank. Emitowane obligacje mogą nabywać zarówno instytucje finansowe jak również inny inwestorzy instytucjonalni i indywidualni.

Charakterystyka tej formy finansowania zakłada ponad roczny horyzont czasowy. Nierzadko emitowane obligacje zakładają ich wykup po ponad pięciu latach. Charakter instrumentu finansowego powoduje, że skierowany jest on głównie do przedsiębiorstw o bardzo dobrej i stabilnej sytuacji finansowej. Wynika to z tego, że wierzyciel przedsiębiorstwa (inwestor) będzie bardziej skłonny zainwestować, jeżeli ryzyko nie wykupienia obligacji będzie niższe.

Różnorodność obligacji jest ogromna jednak z punktu widzenia przedsiębiorstwa najważniejszy podział dotyczy tego, do kogo skierowana będzie emisja i z jakimi obowiązkami będzie się to wiązać. Warto tu wyróżnić dwa podstawowe sposoby emisji: emisję zamkniętą skierowaną do konkretnych inwestorów oraz emisję publiczną skierowaną do nieoznaczonego inwestora (np. na rynku Catalyst). Zalety i wady obu sposobów emisji będą determinować zachowanie i sposób podejścia do emisji.
 

Z jednej strony, emisja zamknięta nie zmusza firmy do publikowania swoich wyników finansowych, co dla firm rozwijających się „w cieniu” będzie znacznie lepszym rozwiązaniem. Z drugiej strony, firmy prezentując swoje wyniki finansowe (tak jak jest przy emisji publicznej) znacznie poprawiają swoją reputację w oczach kontrahentów. Warto również pamiętać, że emitując obligacje nie zmieniamy struktury właścicielskiej firmy, a ponadto to my jako firma określamy termin i warunki emisji.

- Dominik Bielawski

Rady praktyczne:

1. Warto wiedzieć, że w przypadku emisji zamkniętej ciężko będzie na rynku uplasować emisję poniżej 10 MPLN. Rynek funkcjonuje tak, że inwestorzy o charakterze instytucjonalnym są zainteresowani inwestowaniem większych kwot. Zdarza się, że niektóre instytucje nie inwestują poniżej 50 MPLN.
2. Emitując obligacje na rynku publicznym (Catalyst) mamy szanse skutecznie uplasować emisję na poziomie wyraźnie niższym niż 10 MPLN.
3. Rozważając emisję na rynku Catalyst oszacuj koszty emisji oraz późniejsze koszty związane z prowadzonym obrotem. Może się bowiem okazać, że korzyści będą niewielkie, a konieczność upublicznienia danych finansowych będzie obowiązkowa.
4. Rynek Catalyst z pewnością podniesie wiarygodność przedsiębiorstwa w oczach inwestorów oraz partnerów gospodarczych. Jeżeli planujesz ponadregionalny rozwój swojej firmy to warto tą opcję rozważyć.

Emisja akcji:

Emisja akcji w przeciwieństwie do wszystkich omówionych powyżej sposobów pozyskania kapitału powoduje konieczność podzielenia się własnością firmy oraz koniecznością przekształcenia firmy w S.A.

Obecnie emisja akcji może odbyć się na wiele sposobów. Zarówno niewielkie emisje o charakterze zamkniętym jak i duże emisje o charakterze publicznym i otwartym są możliwe. Dla największych przedsiębiorstw najatrakcyjniejszym sposobem może być wejście na GPW. Dla firm nieco mniejszych ciekawszym rozwiązaniem może emisji akcji na rynku NewConnect (działającym w Polsce od sierpnia 2007).

Emisja akcji o charakterze otwartym łączy się z koniecznością stałego i terminowego publicznego przekazywania informacji finansowych. Oznacza to, że będziemy zmuszeni nieco odkryć się przed konkurencją, ale z drugiej strony z pewnością poprawimy swój wizerunek w oczach kontrahentów.

Rady praktyczne:

1. Przeanalizuj, czy ewentualne przekształcenie firmy na formę prawną S.A., koszty emisji oraz późniejsze koszty związane z prowadzonym obrotem akcji na rynku NewConnect będą adekwatne do wielkości pozyskanego kapitału.
2. Idąc na New Connect rozważ, czy lokalny Doradca będzie w stanie pozyskać tak duży kapitał jak Doradca ogólnokrajowy posiadający swoje biura całym kraju (np. biura maklerskie). Z drugiej strony Doradca lokalny powinien być nieco tańszy. Warto zatem rozważyć priorytety: koszt usługi czy wielkość pozyskanego kapitału.
3. Rynek NewConnect umożliwia pozyskanie kapitału o niewielkiej wartości. Warto zatem rozważyć czy pozyskanie kapitału na poziomie mniejszym niż 2-3 MPLN ma sens na rynku NewConnect. Może warto skorzystać z tradycyjnego finansowania, nie narażając firmy na rozdrobnienie akcjonariatu.
4. Planując ekspansje firmy na rynki ponadregionalne warto rynek NewConnect potraktować jako pierwszy etap do właściwej emisji na rynku publicznym jakim jest GPW.

Wejścia kapitałowe:

Wejście kapitałowe (stosowane coraz częściej na rynku) to nic innego jak pozyskanie inwestora (teoretycznie może nim być każdy), który wesprze firmę finansowo lub swoim know-how. Wejścia kapitałowe najczęściej realizowane są poprzez „zaproszenie” do firmy osób fizycznych (tzw. aniołów biznesu „AB”) lub funduszy typu Private Equity „PE” i Venture Capital „VC”.

Pozyskiwanie inwestora poprzez wejście kapitałowe jest dość nietypowe i specyficzne. Wynika to bowiem z faktu, że nie wystarczy zgłoszenie chęci pozyskania kapitału. Aby transakcja doszła do skutku konieczna jest akceptacja całości prowadzonego biznesu przez inwestora (anioła biznesu lub fundusz PE lub VC).

Aniołami Biznesu nazywamy osoby fizyczne dysponujące kapitałem i szukające firm, w których mogliby zainwestować. Kwota na daną transakcję jaką dysponuje AB wynosi od około jednego do kilku milionów PLN (bywają większe transakcje, ale to rzadkość). Fundusze PE i VC to instytucje, których kapitał przeznaczony na jedną transakcje oscyluje w granicach 3-100 MPLN. Różnią się one stopniem akceptacji ryzyka inwestycyjnego. Fundusze PE preferują nieco mniejsze ryzyko niż fundusze VC, które w swojej definicji skłonne są zainwestować kapitał w przedsięwzięcia dopiero co powstające nie mające swojej historii.

Horyzont czasowy wejść kapitałowych funduszy PE i VC to około 5-7 lat. Po tym okresie fundusz rozpoczyna wychodzenie z biznesu. Ten moment może być bardzo znamienny dla firmy, dlatego warto to przewidzieć już w momencie podpisywania umowy z inwestorem. Wyjście kapitałowe najczęściej odbywa się poprzez upublicznienie firmy lub odsprzedaż udziałów lub akcji firmy inwestorowi strategicznemu.

Aby wejście kapitałowe doszło do skutku, konieczna jest akceptacja biznesu przez fundusz. Doświadczenie nasze pokazuje, że od dnia rozpoczęcia rozmów do dnia podpisania wstępnej umowy inwestycyjnej mija około czterech-dziewięciu miesięcy. Warto pamiętać, że przed podpisaniem ostatecznej umowy, nasza firma zostanie poddana pełnemu Due Diligence.

Rady praktyczne:

1. Pamiętaj, że fundusze zanim podejmą decyzję o wejściu kapitałowym dokonują szerokiego rozpoznania firmy i rynku, na którym firma działa.
2. Aby pozyskać inwestora typu PE lub VC musisz spełnić ich oczekiwania co do: know-how, barier wejścia-wyjścia, specjalizacji działalności czy choćby jakości zarządzania firmą (włącznie z oceną zarządu).
3. Fundusze nie lubią sytuacji, w których muszą konkurować z innym funduszem.  
4. Przed zachęceniem funduszu warto posiąść wiedzę specjalisty, który doradzi co i jak przygotować dla funduszu, aby transakcja (wydawałoby się sensowna) nie została oceniona negatywnie.
5. Unikaj wysyłania tzw. teaserów do wszystkich funduszy. Przygotuj sensowną koncepcję rozwoju firmy.

Poniżej krótkie resume powyższych rozważań.

W kolejnych odcinkach cyklu skupimy się na planowaniu finansowym i zarządzaniu finansowym.

Dominik Bielawski
Dyrektor Zarządzający Domay Consulting