Zmiany w prawie bilansowym - co powinni wiedzieć przedsiębiorcy?

Rok 2017 zbliża się ku końcowi. Jakie zmiany w prawie bilansowym zostały uchwalone i jakie czekają przedsiębiorców w kolejnych latach?

Przede wszystkim należy na początku wspomnieć o zmianach w międzynarodowym prawie bilansowym. Blisko rok temu informowaliśmy jako firma o nowych międzynarodowych standardach wchodzących niedługo w życie: MSSF 9 (standard poświęcony instrumentom finansowym), MSSF 15 (standard poświęcony rozpoznawaniu przychodów z umów z klientami) oraz MSSF 16 (standard poświęcony leasingowi). Choć wejście w życie tego ostatniego zaplanowano na 1 stycznia 2019 roku, to wydaje się, że może niebawem sprawić on najwięcej problemów osobom zajmującym się sprawozdawczością finansową oraz kierownictwu jednostki.

Co stało za zmianami w zakresie regulacji umów leasingowych i na czym one polegają?

Konieczność wprowadzenia nowych regulacji w zakresie ujmowania i wyceny umów leasingu była podyktowana z jednej strony powszechnością stosowania tej formy finansowania działalności, a z drugiej strony możliwościami interpretacyjnymi i niską skłonnością podmiotów do rozpoznawania w sprawozdaniach finansowych zobowiązań z tego tytułu. Często bowiem nieoczywiste rozróżnienie dwóch rodzajów leasingu komplikowało inwestorom możliwość porównywania sprawozdań finansowych.

Rada MSSF zdecydowała się na przyjęcie jednego modelu, w ramach którego wszystkie umowy (z wyłączeniem umów zaklasyfikowanych jako krótkoterminowe lub aktywa małej wartości) ujmuje się w bilansie w sposób podobny do dotychczas stosowanych zasad ujmowania leasingu finansowego.

Zgodnie z nowym podejściem leasingobiorca nabywa prawo użytkowania składnika aktywów będącego przedmiotem tej umowy i zobowiązuje się do uiszczania za to prawo ustalonej płatności. Koncepcję tę określa się jako „right-of-use model”. W swoim bilansie leasingobiorca rozpozna po stronie aktywów prawo użytkowania składnika aktywów i z drugiej strony zobowiązanie do płatności rat leasingowych. W wyniku finansowym za dany okres ujmowane będą zatem koszty z tytułu amortyzacji prawa oraz koszty z tytułu odsetek.

Co istotne, wiele podmiotów nie tylko sporządzających swoje sprawozdania wg MSSF, ale też tych przygotowujących pakiety sprawozdawcze na potrzeby konsolidacji grupy kapitałowej, której są częścią, będzie musiało dokonać analizy wszystkich umów zawartych ze swoimi dostawcami aktywów czy usług (umów występujących często pod postacią umowy dzierżawy, najmu, leasingu operacyjnego, finansowego, itp.). Przed wieloma podmiotami (np. korzystających z najętej powierzchni, leasingowanych pojazdów, maszyn, itp.) stoi nie lada wyzwanie aby przygotować się do konieczności zastosowania nowego standardu.

A na gruncie polskiego prawa bilansowego?

Tutaj rok 2017 przyniósł także kilka ciekawych zmian. Między innymi od 1 stycznia 2017 roku wprowadzono obowiązek sporządzania oświadczenia na temat informacji niefinansowych, co wynika z art. 49b Ustawy o rachunkowości i ma on zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań finansowych sporządzonych zarówno zgodnie z ustawą, jak i MSSF za rok obrotowy rozpoczynający się 1 stycznia 2017 roku. Obowiązek przygotowania tego oświadczenia w przypadku sprawozdań jednostkowych dotyczy:

• jednostek działających na podstawie prawa bankowego, przepisów o obrocie papierami wartościowymi, przepisów o funduszach inwestycyjnych, przepisów o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych;
• jednostek, które zamierzają ubiegać się bądź już się ubiegają o zezwolenie na wykonywanie działalności na podstawie przepisów, o których wspomniałem przed chwilą;
• emitentów papierów wartościowych dopuszczonych, zamierzających się ubiegać lub ubiegających się o ich dopuszczenie do obrotu na jednym z rynków regulowanych Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w alternatywnym systemie obrotu;
• krajowych instytucji płatniczych;
• instytucji pieniądza elektronicznego.

Co powinno znaleźć się w tym oświadczeniu?

Oświadczenie na temat informacji niefinansowych musi zawierać określone informacje zgodnie z art. 49b Ustawy o rachunkowości, w tym co najmniej:

• zwięzły opis modelu biznesowego jednostki;
• kluczowe niefinansowe wskaźniki efektywności związane z działalnością jednostki;
• opis polityk stosowanych przez jednostkę w odniesieniu do zagadnień społecznych, środowiska naturalnego, poszanowania praw człowieka, przeciwdziałania korupcji i łapownictwu, opis rezultatów stosowania tych praktyk – jeżeli jednostka nie stosuje polityki w odniesieniu do jednego lub kilku zagadnień, to w oświadczeniu na temat informacji niefinansowych jednostka podaje powody jej niestosowania;
• opis procedur należytej staranności;
• opis istotnych ryzyk mogących wywierać niekorzystny wpływ na działalność jednostki, w tym opis zarządzania tymi ryzykami.

Za przygotowanie oświadczenia, które zostaje potwierdzone przez biegłego rewidenta podczas badania rocznego sprawozdania finansowego (sam dokument nie podlega obowiązkowej weryfikacji biegłego rewidenta) odpowiedzialne jest kierownictwo jednostki.

Skoro jesteśmy przy instytucji biegłego rewidenta – chyba także ten zawód dotknęły istotne zmiany?

Zgadza się i to nie bez wpływu na polskich przedsiębiorców. 6 czerwca 2017 roku ogłoszona została Ustawa z 11 maja 2017 roku o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Ustawa ta zmienia blisko 50 innych ustaw oraz uchyla dotychczasową ustawę o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym.

Kluczowe znaczenie nowa ustawa będzie miała przede wszystkim dla biegłych rewidentów i firm audytorskich, ale jedną ze zmienianych ustaw jest też ustawa o rachunkowości.

Jakie zmiany w ustawie o rachunkowości wprowadziła wymieniona przez Pana ustawa o biegłych rewidentach?

Między innymi rozszerzono zakres podmiotów podlegających badaniu bez względu na sumę bilansową czy osiągane przychody o oddziały instytucji kredytowych, oddziały banków zagranicznych, główne oddziały i oddziały zakładów ubezpieczeń oraz reasekuracji oraz oddziały zagranicznych firm inwestycyjnych. Ale to nie wszystko. Dodatkowo:

• uchylony zostaje art. 65 ustawy, co oznacza, że podmioty badane nie będą otrzymywać już opinii i raportu z badania (te dwa dokumenty zastąpione zostaną sprawozdaniem z badania);
• art. 66 ustawy zostaje zmieniony i wskazuje na obowiązek (w wypadku ustawowego badania) podpisywania z firmą audytorską umowy o badanie sprawozdania finansowego na okres nie krótszy niż dwa lata z możliwością przedłużenia na kolejne co najmniej dwuletnie okresy;
• dodano ustęp zakazujący stosowania klauzul umownych w umowach zawartych przez badaną jednostkę ograniczających możliwość wyboru firm audytorskich przez organ dokonujący wyboru firmy audytorskiej do określonych kategorii lub wykazów firm audytorskich.

Istotną zmianą jest to, że w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego będzie obowiązek podania wynagrodzenia firmy audytorskiej za badanie ustawowe i inne usługi atestacyjne. Wśród zmian jest także mowa o tym, iż maksymalny czas nieprzerwalnego trwania zlecenia badania ustawowego sprawozdania finansowego jednostki interesu publicznego przez tę samą firmę audytorską lub firmę audytorską powiązaną z tą firmą audytorską lub jakiegokolwiek członka sieci działającej w Unii Europejskiej wynosi 5 lat.

Dziękujemy za rozmowę.

Kilka tygodni temu rozmawialiśmy z Piotrem Staszkiewiczem o profesji audytora i wpływie jego usług na biznes. Dowiedzieliśmy się m.in. o ryzykach biznesowych i możliwościach jego zmniejszenia, kontroli wewnętrznej czy wartości dodanej związanej z udokumentowaniem funkcjonującej prawidłowo kontroli w organizacji (SOC reporting).
 

RSM Poland
Oddział Szczecin
Kosmos Art & Business Center
Al. Wojska Polskiego 8
70-471 Szczecin
rsmpoland.pl/pl/offices/szczecin
office@rsmpoland.pl
Tel. +48 91 4232 041
 

artykuł promocyjny