Jaki był ten rok i co nowego czeka przedsiębiorców w roku 2019 z punktu widzenia prawa bilansowego i rocznych audytów?

Pod kątem prawa bilansowego mijający rok to dla większości podmiotów stosujących międzynarodowe standardy rachunkowości pierwszy, w którym wprowadzone zostały nowe regulacje MSSF 9 (standard poświęcony instrumentom finansowym) oraz MSSF 15 (standard poświęcony rozpoznawaniu przychodów z umów z klientami). Niebawem, bo już za kilka tygodni zastosowanie znajdą regulacje dotyczące MSSF 16 (standard poświęcony leasingowi). Z naszych obserwacji wynika, że już teraz sprawia on sporo problemów osobom zajmującym się sprawozdawczością finansową oraz kierownictwu jednostki.
 
W ubiegłym roku wspominał Pan o wielu kwestiach istotnych dla leasingodawców.

Tak, kwestie te są niezwykle istotne i – niestety – w dalszym ciągu problematyczne, dlatego warto wspomnieć o nich ponownie. Zgodnie z nowym podejściem, leasingobiorca nabywa prawo użytkowania składnika aktywów będącego przedmiotem tej umowy i zobowiązuje się do uiszczania za to prawo ustalonej płatności. Koncepcję tę określa się jako „right-of-use model”. W swoim bilansie leasingobiorca rozpozna po stronie aktywów prawo użytkowania składnika aktywów i – z drugiej strony – zobowiązanie do płatności rat leasingowych. Co istotne, wiele podmiotów nie tylko sporządzających swoje sprawozdania wg MSSF, ale też tych przygotowujących pakiety sprawozdawcze na potrzeby konsolidacji grupy kapitałowej, której są częścią, będzie musiało dokonać analizy wszystkich umów zawartych ze swoimi dostawcami aktywów czy usług występujących często pod postacią umowy dzierżawy, najmu, leasingu operacyjnego, finansowego itp. Z moich obserwacji wynika, że podmioty, które MSSF 16 wdrażały już w 2017 napotykają m.in. na problemy z wyodrębnieniem prawa do użytkowania aktywów oraz z ustaleniem prawidłowej wartości początkowej, stopy dyskontowej, czy też z właściwym ujęciem zmian okresu trwania umowy lub zakresu umowy (np. w sytuacji, gdy podpisywany zostaje aneks do umowy najmu zwiększający albo zmniejszający najmowaną powierzchnię).

Wspominał Pan także o zastosowaniu MSSF 15 już od 2018 roku. Czy również w tym wypadku przedsiębiorcom nowy standard spędza sen z powiek?

W zakresie zastosowania tego standardu, dotyczącego rozpoznawania przychodów, istnieją podmioty, które bardzo sprawnie przygotowały się na zmiany i wdrożyły odpowiednie mechanizmy w swoich organizacjach, co pozwala im na właściwe rozpoznawanie przychodów i należności. Są jednak firmy, którym analiza osiąganych przychodów przez pryzmat pięciostopniowego modelu przysparza wielu kłopotów.

Na czym polega ten pięciostopniowy model?

Jego kluczową zasadą jest stwierdzenie, że jednostka ujmuje przychody w momencie spełnienia lub w trakcie spełniania zobowiązania do wykonania świadczenia poprzez przekazanie przyrzeczonego dobra lub usługi klientowi. Przekazanie składnika aktywów następuje w momencie, gdy klient uzyskuje kontrolę nad tym składnikiem aktywów. Aby spełnić tę zasadę jednostka stosuje pięciostopniowy model rozpoznawania przychodów, który obejmuje identyfikację umowy z klientem, wskazanie poszczególnych zobowiązań zawartych w umowie, ustalenie ceny, jej alokację do poszczególnych elementów umowy oraz rozpoznawanie przychodu po spełnieniu warunków związanych z poszczególnymi elementami umowy.

Częstym problemem jest wskazanie poszczególnych zobowiązań zawartych w umowie. Przykładowo, spółka, która kupuje licencję od dostawcy X i bez dalszych modyfikacji sprzedaje prawo do używania oprogramowania X swojemu klientowi, z którym jednocześnie podpisuje kontrakt na instalację oraz szkolenia, powinna rozważyć, czy umowy negocjowane są łącznie i dotyczą tego samego celu handlowego oraz czy cena należna w ramach jednej umowy zależy od wykonania drugiej umowy. Następnie istotne jest ustalenie powiązania dobra i usługi, a więc pogłębienie analizy i próba ustalenia, czy usługa i dobro mogą być traktowane odrębnie.

Cytując klasyka – później idzie już z górki, bo tak: mając ustalone zobowiązania, należy przypisać im realną cenę po skorygowaniu o ewentualne niezapłacone faktury, dyskonta czy potencjalne odszkodowania do zapłaty. Trzeba pamiętać, że cena ta nie zawsze jest wyodrębniona z kontraktu na poszczególne części/elementy. A w kolejnym kroku pozostaje już tylko prawidłowo rozpoznać przychód (rozpoznanie w czasie lub w danym określonym momencie).

To wszystko nie brzmi zachęcająco dla przedsiębiorców. W jaki sposób mogą sobie pomóc?

Sytuację na pewno ułatwia wczesne rozpoznanie wpływu MSSF 15 (kontrakty z klientami), MSSF 9 (instrumenty finansowe) oraz MSSF 16 (Leasing) na ich sprawozdawczość oraz czasochłonność niezbędną do prawidłowej prezentacji. Nie należy wzbraniać się przed zasięgnięciem profesjonalnej pomocy ze strony wyspecjalizowanych w tym obszarze ekspertów, by uchronić się przed niepotrzebnym stresem i problemami.

Wspominając o ekspertach ma Pan na myśli biegłych rewidentów?

Także ich, choć nie tylko. Nie zapominajmy, że biegły rewident to fachowiec, który przygotowując sprawozdanie finansowe kieruje się standardami audytorskimi i opracowuje je tak, by inny rewident, badający to sprawozdanie nie miał uwag. Często dzięki powierzeniu sporządzenia sprawozdania finansowego biegłym rewidentem spółki unikają późniejszych korekt i opóźnień w raportowaniu na etapie audytu, które to wywołują zmęczenie i frustrację dyrektorów finansowych oraz zarządów.

Skoro jesteśmy przy zarządach – miałby Pan dla nich jakieś rady lub sugestie w związku z kończącym się rokiem? Często słyszy się o niezadowoleniu kierownictwa spółek ze współpracy z audytorem oraz zgrzytach na linii rada nadzorcza-zarząd-audytor?

Przede wszystkim życzę im cierpliwości, szczególnie przy podpisywaniu elektronicznych sprawozdań finansowych, które zaczną obowiązywać już niebawem. Ponadto zrozumienia dla pracy swoich księgowych, którzy stają ciągle przed nowymi wyzwaniami prawa podatkowego,  gospodarczego i coraz częściej także bilansowego. Warto zauważyć, że nic nie pomaga tak, jak prawidłowa i wczesna komunikacja z agentem, któremu powierzono prowadzenie biznesu (zarząd), audytorem, księgowością i właścicielami (czy też ich wysłannikami w radzie nadzorczej). Kluczowe zdaje się być zrozumienie przez zarząd, księgowość i rady nadzorcze celu audytu. Idealnie jest pogodzić wzajemne oczekiwania i wymienić poglądy jeszcze przed jego rozpoczęciem, a nie dopiero po fakcie, dzięki czemu łatwiej będzie ustalić oczekiwania wobec audytora oraz konstruktywnie ocenić późniejszą współpracę właśnie przez pryzmat tego, co audytor może i powinien zaoferować, aby obie strony były usatysfakcjonowane. W moim odczuciu powinien zostać położony większy nacisk na wielostronną dyskusję z uwzględnieniem głosu z działu sprawozdawczości finansowej (w Polsce często będącej nadal częścią księgowości), a wówczas wartość dodana z audytu będzie tylko  kwestią  czasu.

Jeżeli potrzebują Państwo profesjonalnego doradztwa w zakresie audytu, zachęcamy do kontaktu i skorzystania z naszych usług, o których można przeczytać więcej na rsmpoland.pl

 

RSM Poland
Oddział Szczecin
Kosmos Art & Business Center
Al. Wojska Polskiego 8
70-471 Szczecin
rsmpoland.pl/pl/offices/szczecin
office@rsmpoland.pl
Tel. +48 91 4232 041
 

artykuł promocyjny