Idea

Każde nowe rozwiązanie przechodzi przez szereg etapów rozwoju. Zaczyna się od kiełkującego pomysłu, następnie przez badania podstawowe sprawdza się jego zasadność i działanie. Kolejnym krokiem są już badania przemysłowe – od prototypu, poprzez jego testowanie
w różnych skalach, po komercjalizację, która powinna zakończyć się wdrożeniem innowacyjnego rozwiązania na rynek. O ile pierwsze etapy, często mające miejsce na uniwersytetach, w instytutach i laboratoriach badawczych, są finansowane w dużej mierze z grantów naukowych, tak na dalsze rozwijanie innowacji najczęściej pieniędzy publicznych brakuje. Na rynek wchodzą tylko te rozwiązania, które przetrwają tak zwaną „dolinę śmierci”, czyli finansową przepaść między funduszami publicznymi
a kapitałem prywatnych inwestorów, o który w Europie nie jest łatwo. Dla przykładu w Stanach Zjednoczonych udział kapitału typu venture
w rozwoju innowacji jest prawie siedmiokrotnie wyższy. Aby wysoki poziom badań naukowych, jaki osiąga Unia Europejska, był faktycznie odzwierciedlany przez istotne dla całej wspólnoty innowacje trafiające na rynek, Komisja Europejska chce wspierać m.in. prywatne firmy
w rozwoju nowych technologii.

Program Ramowy UE Horyzont 2020 – możliwości dla firm

Obecny, 8 już w kolejności Program Ramowy UE Horyzont 2020 jest największym dotychczas programem finansowania badań i innowacji. Podzielony jest na 3 główne filary: doskonałość naukową, przywództwo przemysłowe i wyzwania społeczne. Większość konkursów w ramach wszystkich filarów kierowana jest do konsorcjów międzynarodowych składających się z minimum 3 jednostek pochodzących z trzech różnych państw Unii Europejskiej lub stowarzyszonych z PR Horyzont 2020. Według Komisji Europejskiej gwarantem skutecznego wdrażania nowych technologii jest uczestnictwo partnerów z trzech najważniejszych sektorów: nauki – stanowiącego swego rodzaju źródło nowych pomysłów i wyników badań, odbiorców końcowych – finalnie testujących nowe technologie oraz właśnie biznesu – weryfikującego wykonalność i opłacalność proponowanych rozwiązań. Obecność przedsiębiorców jest kluczowa dla sprawnego działania każdego konsorcjum. Dlatego te, które się tworzą
i chcą aplikować o finansowanie bardzo intensywnie zabiegają o partnerów przemysłowych. Czy mówimy tutaj tylko o firmach prowadzących R&D? Otóż nie, często potrzebne są podmioty różnego rodzaju, prowadzące różne działalności: produkcyjną, przetwórczą, projektową, a nawet doradczą i reklamową. Przedsiębiorstwo w projekcie w ramach PR Horyzont 2020 może prowadzić badania, jak i również wyłącznie testować
i przeprowadzać demonstracje nowych rozwiązań. Może też udostępniać swoją infrastrukturę do badań i demonstracji nowych strategii, procesów, czy systemów zarządzania.

Konkursy tematyczne

Pierwszą z możliwości uczestnictwa w projektach realizowanych w ramach Horyzontu 2020 są konkursy tematyczne ogłaszane w ramach osobnych naborów. Istnieją tu trzy podstawowe typy projektów:

• RIA (Research & Innovation Action) – projekty badawczo-innowacyjne, które obejmują badania podstawowe, stosowane, rozwój technologiczny, a także testowanie i prototypowanie.
• IA (Innovation Action) – projekty innowacyjne skupiające się na rozwoju pomysłu, który jest już na etapie zakończonych badań podstawowych i stosowanych. Mogą obejmować przygotowanie
  i testowanie prototypów, działania demonstracyjne i pilotażowe, a także skalowanie.
• CSA (Coordiantion & Support Action) – projekty koordynacyjne i wspierające badania, które polegają głównie na promocji nauki
  i wyników badań, sieciowaniu osób i instytucji z danej dziedziny, organizacji szkoleń i spotkań, a także tworzeniu standardów i polityk.

W projektach RIA i CSA Komisja Europejska oferuje 100% finansowania kosztów realizacji projektu dla wszystkich partnerów konsorcjum, zaś projekty typu IA przewidują 100% finansowania tylko dla jednostek naukowych i instytucji non-profit. Wszelkie podmioty komercyjne otrzymają tutaj finansowanie na poziomie 70%. Środki te mogą zostać wydane m. in. na: wynagrodzenia, podróże związane z projektem, zakup sprzętu, towarów i usług, koszty związane z zarządzaniem i ochroną własności intelektualnej, a także podwykonawstwo. Dodatkowo, przewidziany jest ryczałt w wysokości 25% kosztów bezpośrednich, na pokrycie wydatków pośrednio związanych z realizacją projektu, takich jak usługi telekomunikacyjne, czy materiały biurowe. W zależności od konkursu całe konsorcjum może otrzymać od kilku do nawet kilkudziesięciu milionów euro na wspólną realizację projektu.

Wschodzące technologie przyszłości

Jednymi ze szczególnie ważnych z punktu widzenia przedsiębiorstw są konkursy w ramach FET – Future and Emerging Technologies, które trafiły obecnie pod skrzydła Europejskiej Rady ds. Innowacji. Wiadomym jest, że przejdą do następnego Programu Ramowego jako EIC Pathfinder Pilot. Aktualnie otwarte nabory oferują pełne finansowanie badań nad technologiami wysoce innowacyjnymi, nowatorskimi, które mają potencjał tworzenia nowych rynków. Komisja Europejska podkreśla tutaj, że nawet bardzo ryzykowne pomysły, o bardzo długiej perspektywie czasowej, mają szanse na finansowanie. Ideą jest interdyscyplinarne podejście, które od wczesnej fazy rozwoju technologii – proof-of-concept – doprowadzi ją do poziomu bliskiego wdrożeniu. Do tego potrzebne są konsorcja składające się z jednostek badawczych, firm, stowarzyszeń i klastrów wywodzących się z różnych branż i dyscyplin.

EIC Accelerator Pilot – wsparcie MŚP

Nietypowym i jedynym w swoim rodzaju mechanizmem finansowania jest Akcelerator Europejskiej Rady ds. Innowacji, który do niedawna występował pod nazwą SME Instrument (Instrument MŚP). Skierowany jest on tylko do pojedynczych firm spełniających kryteria MŚP, a więc zatrudniających mniej niż 250 pracowników oraz nie przekraczających 50 mln € rocznego obrotu lub 43 mln € całkowitego bilansu rocznego. W tym konkursie pojedyncze przedsiębiorstwo może uzyskać od 0,5 mln € do 2,5 mln € na rozwój nowego, innowacyjnego produktu lub usługi, przy finansowaniu na poziomie 70%. Ważne jest jednak to, że aplikować można jedynie wtedy, gdy proponowane rozwiązanie jest na bardziej zaawansowanym etapie rozwoju – jest w fazie prototypu. Konkurs jest otwarty tematycznie i dotyczy wszystkich branż. Interesującą nowością wprowadzoną od 2019 roku jest formuła finansowania mieszanego – blended finance, która umożliwia zwiększenie finansowania nawet do 15 mln € w formie kapitału inwestycyjnego. Komisja Europejska bądź prywatny inwestor, za pomocą SPV (Special Purpose Vehicle – swego rodzaju spółki celowej), wniesie wkład pieniężny, który pozwoli na rozwój proponowanego rozwiązania i wdrożenie go na rynek. Jest to jednak tylko opcja, wciąż można ubiegać się o finansowanie jedynie w formie grantu. Dodatkowym, równie ważnym elementem wsparcia w ramach EIC Accelerator Pilot są usługi coachingu i mentoringu biznesowego dla MŚP. Spośród zaproponowanych osób, którymi są często doświadczeni biznesmeni, aniołowie biznesu czy inwestorzy, każdy beneficjent wybiera sobie coacha biznesowego. Będzie on w określonym wymiarze czasu udzielał pomocy doradczej i szkoleniowej w zakresie rozwoju firmy, tworzenia sieci kontaktów, czy zarządzania własnością intelektualną. Aż 83% dotychczasowych beneficjentów twierdzi, że coaching i mentoring biznesowy otrzymany w ramach SME Instrument (EIC Accelerator Pilot) bardzo dobrze wpłynął na rozwój ich przedsiębiorstwa.

Szybka ścieżka do innowacji

Fast Track to Innovation (FTI) to forma wsparcia, którą Komisja Europejska przygotowała głównie z myślą o firmach. Finansuje szczególne projekty typu IA z otwartą tematyką i specyficznymi wymaganiami. Pierwszym
z nich jest ograniczenie liczby konsorcjantów – o finansowanie może się ubiegać od 3 do 5 partnerów, z minimum trzech różnych państw członkowskich UE lub stowarzyszonych z Programem Ramowym Horyzont 2020. Warunkiem jest jednak to, że minimum połowę partnerów
w konsorcjum muszą stanowić firmy i minimum 60% budżetu projektu musi być ulokowane właśnie u nich. Szybka ścieżka do innowacji oznacza również zobowiązanie, iż proponowane rozwiązanie znajdzie się na rynku w ciągu 3 lat od rozpoczęcia realizacji projektu. Tak jak w przypadku Akceleratora Europejskiej Rady ds. Innowacji, również musimy dysponować bardziej rozwiniętym pomysłem, który jest urzeczywistniony prototypem. W ramach tego konkursu Komisja oferuje do 3 mln € przy finansowaniu na poziomie 70% dla firm i 100% dla podmiotów non-profit.

Na wzór Marii Skłodowskiej-Curie

Dobry naukowiec to osoba wytrwała w dociekaniach, wszechstronna
i mobilna – jak Maria Skłodowska-Curie. Dlatego część programu Horyzont 2020 mającą promować mobilność przedstawicieli nauki nazwano właśnie na jej cześć. Działania Marii Skłodowskiej-Curie to również ciekawe możliwości dla przedsiębiorstw. W ramach projektów finansowanych tym mechanizmem można między innymi utworzyć w konsorcjum europejską sieć szkoleniową ze wspólnym i komplementarnym programem dla początkujących naukowców (European Training Network – ETN); realizować wraz z jednostkami naukowymi wspólne, wdrożeniowe studia doktoranckie (European Industrial Doctorates – EID) lub prowadzić międzysektorową, międzynarodową wymianę pracowników (Research and Innovation Staff Exchange – RISE). Z kolei dzięki indywidualnym projektom badawczo-szkoleniowym (Individual Fellowship – IF) przedsiębiorstwo może przyjąć naukowca, który w ramach podnoszenia swoich kwalifikacji przeprowadzi istotne z punktu widzenia firmy goszczącej badania. Na te cele Komisja Europejska oferuje finansowanie w formie ryczałtu, które w zależności od wybranego działania ma pokryć koszty np. badań i szkoleń, wynagrodzenia, oddelegowania pracowników czy wydatki, jakie ponoszą instytucje goszczące stypendystów.

Najlepsze infrastruktury w UE stoją otworem

Jednym z ambitnych celów Komisji Europejskiej jest wolny dostęp do nauki. Dlatego też daje ona możliwość korzystania organizacjom, w tym przedsiębiorstwom, z infrastruktur badawczych wytworzonych w ramach wcześniejszych, zrealizowanych już projektów. Pozwala to na nieodpłatnie skorzystanie z aparatury badawczej, różnych kolekcji i bibliotek danych, urządzeń pomiarowych, obliczeniowych infrastruktur informatycznych
i innych zasobów czołowych europejskich instytucji. Dodatkowo, Komisja może sfinansować koszty badań, podróży i pobytu w zagranicznym ośrodku (do 3 miesięcy). Możliwe jest również przesłanie próbek do analiz, bądź uzyskanie materiałów referencyjnych.

Jak uzyskać wsparcie?

Bezcenną zaletą Programu Ramowego UE Horyzont 2020 jest sprowadzenie biurokracji do absolutnego minimum. Wszystkie niezbędne informacje i dokumentacja konkursowa znajdują się na portalu internetowym Komisji Europejskiej – Funding & Tender Opportunities. Przez ten portal prowadzone są również nabory wniosków, a w przypadku otrzymania finansowania nawet zarządzanie projektem i sprawozdawczość. Beneficjenci Horyzontu 2020 „nie toną” w papierach – wiele procesów, łącznie z podpisywaniem umów, odbywa się online. Od czego zacząć? Od złożenia wniosku, a może od znalezienia partnerów? Pierwszym krokiem zawsze będzie znalezienie programu dla siebie i pomysłu na swoją rolę w nim. Następnie warto szukać partnerów
i równolegle zacząć pisać wniosek. W przejściu przez te wszystkie etapy pomoże Sieć Punktów Kontaktowych na obszarze całego kraju. Jeden
z nich znajduje się w Regionalnym Centrum Innowacji i Transferu Technologii ZUT w Szczecinie, gdzie konsultanci udzielają wszelkich, niezbędnych informacji.

Aplikowanie o środki z Programu Ramowego Horyzont 2020 to stanięcie
w szranki z firmami i instytucjami z całej Europy. Otrzymanie takiego finansowania to ogromny prestiż, sukces i nowe możliwości dla przedsiębiorstwa. Bez wątpliwości warto o to zawalczyć!

Michał Grudziński
Konsultant ds. Programów Badawczych UE
Regionalny Punkt Kontaktowy
Programów Ramowych UE w Szczecinie
e-mail: Michal.Grudzinski@zut.edu.pl
tel.: 91 449 47 23

Publikacja sfinansowana ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

artykuł promocyjny